DÜNYADA ve ÜLKEMİZDE 1 MAYIS’IN TARİHÇESİ

DÜNYADA ve ÜLKEMİZDE 1 MAYIS’IN TARİHÇESİ

Ülkemizde kutlanan bayramlarımızın bazılarının  kutlanma sebeplerini iyi bilir,bazılarını ise sadece kutlarız.Resmi “tatil” olanların tatillerini daha çok severiz.Mesleklere ait olanların tarihçesini pek fazla bilmeyiz.Hatta ilgili meslek sahipleri de kendi bayramlarını  fazla bilmez. Dün yurdumuzda kutlanan 1 MAYIS İŞÇİ BAYRAMI’da öyle.Şahsen ben 1 MAYIS günü yurdumuzda  kutlanan  “Emek ve Dayanışma Günü” tarihçesini tam olarak bilmiyordum.Bazı derlemeler yaparak edindiğim bilgileri sizlerle paylaşmak istedim.

Temel insan haklarından olan alın-teri-emeğin hakkıyla alınabilmesi maalesef asırlar  boyu mümkün olamamış.Bu hak için maddi-manevi bedellerin yanında bir çok dava adamı canıyla bedel  ödemiş.1 Mayıs bayramının tarihçesinde de böyle hazin olaylar var.

19 .yüzyıla kadar işçilerin  günlük 12-14 saat olan çalışma sürelerinin  günlük 8 saat ve haftada 6 gün olarak olması 1867 de kabul edilmiş.Ancak fiilen uygulamaya geçilememiş.1 Mayıs 1886 günü işçi sendikaları Şikago’da  siyah  ve beyazların katılımı ile büyük bir grev ve protesto eylemi başlatılmış.İlk günler protesto eylemleri barışçıl bir havada sürerken 3 Mayısta işler karışmaya başlar.Greve katılan işçilerin bazılarının işten atılması sonrası grev kırıcı işçiler ile grevci işçiler arasında kavga çıkar.Polisin grevci işçiler üzerine ateş açması sonrası bazı işçiler ölür.

İşçiler, 4 Mayıs günü Şikago’nun ünlü Haymarket meydanında polisin saldırısını kınamak için bir gösteri düzenler.Gösterinin bitimi ve dağılma sürecinde iken  işçilerin üzerine saldıran polislere karşı biri(leri)(!) dinamit atar.Olay yerinde 1 ve sonrasında da 7 toplam 8 polis ölür.Bunun üzerine ülkede sıkıyönetim ilanı ,tutuklamalar,sendika ve gazeteler kapatılır.Bir misilleme şekli gibi mitingi düzenleme komitesinden 8 işçi tutuklanır.Hızlı bir şekilde 2 ay içinde yargılama yapılır ve 20 Ağustos 1886 da jüri  8 işçiyi suçlu bulrarak  5 işçiye idam 3 işçiye ağır  hapis cezası verir.

İkinci Enternasyonal 14-21 Temmuz 1889 tarihinde Paristeki toplantısında 1 Mayıs’ı “ULUSLARARASI İŞÇİ GÜNÜ” olarak kabul eder.1 Mayıs “ULUSLARARASI İŞÇİ GÜNÜ” kutlaması ilk kez 1890 yılında Paris ve Viyana da kutlanmaya başlar.

Ülkemizdeki 1 Mayıs kutlamalar;

Ülkemizdeki kutlamalar Dünyadaki kutlamaları takip eder.19 yy ikinci yarısında Osmanlı topraklarında işçi hareketleri başlar.1870 yıllarda başlayan sendikal hareketler ilk grevini de bu yıllarda İstanbul daki tersanelerde yapar.

*1908 yılında ilan edilen II. Meşrutiyetin hemen peşinden 1909 yılında  Selanikte 1 Mayıs  kutlanmaya başlar.

*1912 de İstanbul’da ilk 1 Mayıs kutlaması yapılır.Cumhuriyetin kurulması ile devam eden kutlamalar son kez 1927 de kutlanır.

*1935 yılında İşçiler için ücretsiz izinli olarak 1 Mayıs Bahar Bayramı olarak kabul edilir.

*Aradan geçen 50 yıl sonra ilk kez 1975 yılında İstanbul'da kapalı mekanda 1 Mayıs kutlanır.

*1976 da ise Taksim meydanında büyük katılımla kutlandı.

*1977 yılında ise yüz binlerin katılımı ile Taksim meydanında yapılan kutlamalar esnasında tıpkı 1886 da Şikago da olduğu gibi bilinmeyen(!) birileri tarafında işçilerin üzerine ateş açılır ve çıkan izdiham sonrası 37 işçimiz ölür.

*1981 de MGK  1 Mayıs bayramını iptal eder.

 *2008 Nisan'ında, 1 Mayıs'ın "Emek ve Dayanışma Günü" olarak kutlanması kabul edilir.

*27 Nisan 2009 da çıkarılan Kanun ile 1 Mayıs günü Emek ve Dayanışma Günü olarak kabul edilir.

Ülkemizde 2009 yılından bu yana resmi olarak “1 Mayıs Emek ve Dayanışma Günü” olarak kutlanılan bu bayramın dünya ve ülkemiz açısından emekçi-işçi sınıfı,sosyolojik,ideolojik ve kültürel olarak bilimsel çalışmalara-analizlere ihtiyacı var. 02.05.2016

Dr.M.Naci YALÇINKAYA

Not;       i-"Birinci Enternasyonal" 1864-1876 (Uluslararası Emekçiler Birliği): işçi sınıfına ve sınıf çatışmasına dayanan, sosyalist ve komünist çizgideki siyasi partilerin ve sendikaların oluşturduğu, dünya işçileri arasındaki dayanışmayı temsil eden ilk büyük uluslararası sosyalist örgüt.

ii-İkinci Enternasyonal, (1889-1916) hazırlıklarla geçen uzun yıllardan sonra komünist partiler tarafından uluslararası sosyalizm mücadelesini yürütmek amacıyla 1889`da kurulan organizasyon.